65 lat temu na szczęście trafił na ekrany kinowe

Fabuła

Maciek Chełmicki (Z. Cybulski), młody akowiec otrzymuje rozkaz zastrzelenia sekretarza KW PPR w przededniu zakończenia drugiej wojny światowej. W tym samym czasie poznaje Krystynę (E. Krzyżewska), barmankę w hotelu. Rozdarty między poczuciem obowiązku a rodzącym się uczuciem będzie musiał dokonać wyboru. Tej nocy trwa bankiet z okazji zwycięstwa. Poranek okaże się dla bohatera tragiczny w skutkach.
Kino Charlie

Problemy z ekranizacją

W wyniku obecnej w 1989 r. transformacji ustrojowej w Polsce przeprowadzono rewizję kinematografii okresu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W związku z tym, zarzucono filmowi Popiół i diament fałszowanie historii. Twierdzono, że reżyser Andrzej Wajda przedstawił w swoim filmie sytuację odwrotną do rzeczywistej, ukazując żołnierzy podziemia jako ścigających komunistów, podczas gdy w rzeczywistości działo się to inaczej. Władze w tamtych czasach miały pewne wątpliwości co do przekazu filmu. Jednak na szczęście udało się przekonać je co do jego ideologicznego przesłania.

 Zarówno krytycy w Polsce, jak i za granicą uznali jednak Popiół i diament za arcydzieło sztuki filmowej. Aleksander Jackiewicz określił film jako najwybitniejsze dzieło w karierze Wajdy.

Nagrody

1958:

• Złota Kaczka – nagroda czytelników tygodnika "Film" w plebiscycie na najlepszy film roku

1959:

• Nagroda Międzynarodowej Federacji Krytyki Filmowej FIPRESCI na XX MFF w Wenecji;
• Wyróżnienie brytyjskiego miesięcznika "Films and Filming" za najlepszą reżyserię na XX MFF w Wenecji

1960:

• Nagroda Kanadyjskiej Federacji Stowarzyszeń Filmowych na III MFF w Vancouver za "wybitne osiągnięcia w wykorzystywaniu środków ekspresji oraz wysoki poziom techniki filmowej";
• Kryształowa Gwiazda Francuskiej Akademii Filmowej dla Ewy Krzyżewskiej;

1961:

• Dyplom uznania na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Ibadanie;

1962:

• Srebrny Laur Davida O. Selznicka;
• Nagroda Krytyków Filmowych Niemieckiej Republiki Federalnej;

1965:

• Nagroda Czechosłowackich Krytyków Filmowych.

W filmie zauważono liczne środki stylistyczne według krytyków. Marek Hendrykowski szczególnie podkreślał, że reżyser Andrzej Wajda wykorzystał kontrast, zestawiając na przykład pracę oracza z bezczynnością żołnierzy podziemia, a tę bezczynność z nagłym przejściem do akcji, kiedy Maciek wyciąga pistolet maszynowy. Ważnym elementem dla reżysera było nawiązywanie do epoki romantyzmu, co przejawiało się w wyzwalaniu spontanicznych emocji u widza. Film jest także porównywany do konstrukcji mitu, zachowując mityczny porządek świata i skoncentrowanie akcji na jednym dniu, co zbliżało go do teatralnych sztuk. W filmie występuje także wiele antytez, takich jak śmierć Szczuki w momencie wystrzelenia rac, które oświetlają przestrzeń, lub drzwi symbolizujące moralne decyzje, przez które przechodzi główny bohater.

Film wykazuje również gorzką ironię, zwłaszcza w symbolicznej śmierci Maćka na "śmietniku historii". Ironię tę można dostrzec także w kontraście między działaniami głównego bohatera a wykonaniem pieśni "Czerwone maki na Monte Cassino" przez Grażynę Staniszewską. W filmie pojawia się paradoksalna równoległość postaw zarówno Maćka, jak i Szczuki, którzy postawiają sobie za honor wykonanie swojego zadania, pomimo tragicznej sytuacji. Jednym z elementów gorzkiej wymowy filmu jest portret uczestników hotelowego bankietu, który ukazuje różne warstwy społeczne i polityczne, od prezydenta miasta po radzieckich oficerów. Taniec podczas bankietu przypomina chochołowy taniec z "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego. Film nawiązuje również do literatury polskiego romantyzmu, zawierając cytat z Tyrtei Cypriana Kamila Norwida, który stanowi tytuł filmu i literackiego pierwowzoru.